 Dərnəgüldə çörək köşkündə satıcı işləyən yaşlı bir kişi mənə başına
gəlmiş bir əhvalatı danışdı. Maşın yoluyla üzbəüz yerləşən bu çörək
köşkündə gecələr çox vaxt çörək olmur. Yoldan ötən maşınlar köşkün
yanından keçəndə siqnal verirlər, bu satıcı köşkün şüşəsindən əlini
yellədir, bununla "yox, yox, yoxdu” işarəsi verir. İşıq-qaranlıq haqda
fizika qanunlarına uyğun
olaraq, içəridən bayır görünmür, yalnız maşınların işıqlarıdır görünən.
Aylarla davam edən bu əl yelləmələrinin bir gecəsində yaşlı bir
qadınla cavan oğlu öz maşınlarını dükanın qarşısındakı yolda
saxlayıblar, cavan oğlu maşından düşüb ki, çörək köşkünün arxasında
sidik ifraz edib maşına qayıtsın. Amma bir az yubanıb. Qadın maşının
siqnalını basıb, çörəksatan içəridən əl yellədib: "yox, yoxdu”. Qadın
oğlunu bir az da gözləyib, yenə siqnallayıb, çörəkçi yenə əl yellədib:
"yoxdu, yoxdu”...
Növbəti gecə oğlan ağır-ağır gəlib, çörəksatana "bir dəyqə olar?” deyib
onu bayıra çıxarıb, başını aşağı salıb, siqaret çıxararaq alışdırıb,
dərindən sümürüb, uzun sükutdan sonra başını qaldıraraq tüstünü havaya
buraxıb və deyib: "Sən mənim anama sataşmısan”.
Çörəkçi cavab verib:
- Anan kimdi?
- Özünü bilməməzliyə vurma. Gecə burda ona əl eləmisən! Özü də neçə dəfə! Yekə kişisən!..
Kişi and içib ki, vallah, içəridən bayır görünmür, təkcə maşınların
işıqları görünür, heç bilmirəm siqnallayan kimdi, kim siqnallasa, əl
yellədirəm. Bütün məhəllə belə soruşur çörəyi məndən, belə cavab alır.
Oğlan inanmayıb. Deyib, gərək gəlim özüm baxım. Girib çörək dükanının
içinə, baxıb ordan, görüb ki, həqiqətən də bayırda işıqlardan başqa heç
nə görünmür. Axırdan inanmalı olub, çıxıb gedib.
Bir dəqiqəlik sükut olur, nədən bir dəqiqəlik təbəssüm olmur?!
Yazının bu yerində bir dəqiqəlik təbəssüm elan edirəm. Və keçirəm başqa
bir yaşlı qadına.
Bu qadının övladları evlənərək xaricə köçüblər. Qadın tək yaşayır və
hər il özünə, tanışlarına deyir: bu yaz, bu yay səhər gedəcəyəm bulvara,
bir də axşam gələcəyəm. Gəzəcəyəm dəniz havasında özümçün. Yaxınlıqda
yaşayan özüm kimi yaşlı tənha qocalar tapacam bulvarda, keçmiş
aktyorlar, təqaüddə olan rejissorlar... Söhbət eləyəcəm onlarla
ordan-burdan... Bəlkə ürəyində onlardan birinə ərə də gedəcəyini
düşünür, bunu bilmirəm. Qış uzunu özü üçün yaz axşamlarında bulvarda
çiyninə atmağa jaketlər toxuyur, qışın sonları mağazalara çıxıb ucuzvari
təzə paltarlar, rəngbərəng çantalar alır, hər rəng paltarına uyğun...
Deyir, daha bu il o mədəni qocalara qoşulacam, onlar kimi xoşbəxt
firavan, oturacam skamyalarda, dənizə baxacam... Gənc qız özü istəsə, ən
pinti, ən baxımsız halını da bircə əlbisəylə, bircə pomadayla yarım
saata dəyişib gözəgəlimli bir qıza çevrilə bilər. Bu qadının da yadında o
vaxtları qalıb, üzündəki qırışları əhəmiyyətsiz sayır, inanır ki,
istədiyi an gedib o qırışları açdıra bilər, bir də bu rəngli paltarları
geyindi, ayağına kabluklu ayaqqabı keçirdimi, bir anın içində qəşəng bir
qadına çevriləcək... Hər yaz, hər yay da cürbəcür işlər çıxır, gəzinti
gələn yaza qalır. Qırışlar çoxalır, artıq altmış yaşlı bu qadını
yaddaşında və fotolarında qalmış əvvəlki qadına sadəcə bəzənməklə
çevirmək getdikcə çətinləşir, mümkünsüz olur... Hər payızın sonunda –
bulvar mövsümü bitəndə keçən qışda aldığı çantaları, keçən qışda
toxuduğu jaketləri rəfiqələrinə satır... Gələn yaz hər şeyin tamam başqa
cür olacağına sarsılmaz inamla yeni jaketlər toxumağa, dükanlardakı
yeni çantalara və ağarmış saçlarını boyamaq üçün saç boyalarına, yeni
saç sancaqlarına baxmağa başlayır...
Bu iki qadını düşündükcə yadıma yazıçı Fəriba Vəfi düşür. Onun qadınların həyatı haqda hekayələri.
Qadınlar iki qrupdur: qorunan qadınlar, qorunmayan qadınlar. Birinci
qrupu maşınla o yan-bu yana aparırlar. Vaxtlı-vaxtında gözəllik
salonundan, hovuzdan, məktəbdən, iş yerindən, evindən götürürlər.
Telefonla halını soruşurlar. Birdən başı ağrısa, "bir az istirahət etmən
gərəkmirmi?" deyən biri var.
İkinci qrupun qadınları yeldə, yağışda və küləkdə saatlarca avtobus
növbəsində dururlar və dəfələrcə avtobusun gələcəyi yerə
baxmayacaqlarını desələr də, boyunları istər-istəməz bir daha və bir
daha o yönə çevrilir. Gecəyə qədər işləyir, o yan-bu yana qaçırlar, gecə
"əzizim, ağrıkəsici istəyirsənmi?" deyən biri yoxdur. Birinci qrupun
qadınlarının səsi yumşaqdır və telefonla danışarkən gerçək yaşlarını
bilmək çətindir. İkinci qrupun qadınları kobud və acıdırlar. Dişləri tez
çürüyür. Hər an saç boyasının bahalığından şikayətçidirlər.
Qorunan qadın yerli-yersiz kilosunu ölçür. O, şişmiş qarnından
narahatdır. İdman salonlarına, saunaya gedir… Gecə yeməyi yemir və bunu
böyük bir ləzzətlə hər yerdə danışır. Dostlarının arasında çeşidli
arıqlama dieti üsullarını paylaşırlar və onlardan birinin bişirdiyi
tortu zövqlə yeyirlər. İdman müəllimləri onlara məşqi evdə də davam
etmələrini məsləhət görür. Onlar ərlərindən, idman etməyəndə onları
cəzalandırmalarını istəyirlər.
Maqnitafona bir disk salırlar. Dar bir paltar geyirlər və evin
balkonunda ipatdı oynayırlar. Qarnın içəri getməsi ancaq şanslılara üz
verən bir möcüzədir. Şanslı qadın sirrini açıqlayır:
"Səhər yeməyindən öncə yerimək."
Onlar bir-birilə qərarlaşırlar və səhər yuxulu gözlərlə evlərinə
ən yaxın parka gedirlər. Dönüşdə doyur qarına bir yemək yeyirlər. Sonra
da bir-birlərinə gecələri yemək yerinə salat yeməyi məsləhət görürlər.
İkinci qrupun qadınları nə sauna tanıyırlar, nə də hovuz. Yavaş-yavaş
boş məmələr və asılmış qarınlarına zərərsiz bir ev pişiyi kimi
alışırlar. Saç ustası qorunan qadınları ilk baxışda tanıyır. O, pulu
səxavətlə xərcləyir və gizli bir anlaşmada gözəllik ustalarından zamanın
əsərlərini üzündən yox etməsini istəyir. Özünü acı bir ləzzətlə saç
ustasının əllərinə tapşırır və təzə görünüşünün intizarını çəkir.
Qorunmayan qadın min bir dillə saç ustasından onu kişisinin istədiyi
şəklə salmasını istəyir. Saçlarını boyayır, amma qısaltmır. Bir az qürur
və utancla ərinin uzun saçdan xoşu gəldiyini söyləyir. Evliliklərindən
bir neçə il sonra özlərinin sandıqları bir cəsarətlə saçlarını alman
modelləri kimi qısaldırlar.
Bir qadının əllərindən onun hansı qrupa aid olduğunu bilmək
olar. Qorunmayan qadının əlində göy rəngli, qabarmış damarlar var və
sümükləri görünür. Barmaqlarının təklikdə hərəkəti yoxdur. Əlinin hər
tərəfi eyni anda beyindən əmr alır. Amma qorunan qadınların incə
barmaqları var. Yumşaq və qıvraqdırlar. Qorunmayan qadının əlləri itaət
edərcəsinə bədəninin kənarından sallanıb və hərdən yuxarı qalxmaq
istədikdə sinəsindən yuxarı qalxmır. Qorunan qadınlar ağır
yerişlidirlər. Amma qorunmayan qadınlar ya çox yavaş, ya da çox sürətlə
yeriyirlər. Ya belləri əyilib, ya da başları bədənlərinə uyumsuz bir
yüksəklikdə yer alır. Onların yerişlərinin tamaşaçısı yoxdur. Onlar
kişilərin söz atmalarından ləzzət almırlar. Və diqqətlə, mehribanlıqla,
eşqlə dolu baxışların onlara baxmayacağından əmindirlər.
Qorunmayan qadın ya deyinir, ya gözünü bir yerə zilləyib baxır,
ya da gicəllənir. Gah qarınqulu olur, gah da özünü belə, təngə gətirəcək
qədər xəsislik edir. Qorunan qadın qonaqlıq qurur, xarici səfərlərindən
danışır, orta yaşlarını keçsə də, sürətli rəqs də edə bilir. Dostları
onu tərifləyirlər və bu qədər cavan qaldığına təəccüblənirlər.
Qorunmayan qadın rəqs etmir. Dırnaqlarını uzatmır. Dar bir köynəyi
var. O, qızına baxır. Bu köynəyi qızının əyninə kəsə biləcəkmi?
Qorunan qadın kişini tanıyır. Ondan nə zaman və necə pul
istəyəcəyini bilir. Bir ovçu kimi kişinin zəif yerlərinin pusqusunda
yatır və ondan yararlanır.
Qorunmayan qadın özünü də tanımır; hər zaman "niyə o və kişisi heç
nəyi eyni anda istəmirlər” deyə, çaşıb qalır. Qorunmayan qadın günah və
vicdan əzabını doğulmamış əkizlər kimi özüylə daşıyır. O, ərindən
nigarandır, qorunan qadın isə özündən. Hər dəfə chek-up etdirir, qan
analizinə gedir; sağlamdır, ancaq enerjisi azalıb. Xəstəlik və yaşlılıq
onu min əjdahadan daha çox qorxudur. Amma qorunmayan qadın zamanın
keçdiyini hiss etmir. Birinci günə ikinci gün deyir, üçüncü günə
dördüncü gün. Ərinin üzündəki ağ tükləri görür və sabahı düşünür.
Qorunmayan qadın ağlayır. Göz yaşları bitəcək qədər ağlayır. Qorunan
qadın ağlamaq və hüznün yarı yolundan həyata qayıdır.
|
