 Məhşur türk müğənnisi Kıracın sevdiyim mahnılarından birində belə
deyilir: "Anamdan qalan üzüyə Razısan, gəl mənimlə...” Azərbaycanda bu
təklifə razı olan qız tapmaq subay kişilər üçün ən böyük müşgülə dönüb.
Ərə gedən qızların bir-biri ilə girdikləri yarışa baxın. "Ən son dəbli
qır-qızılı görün kimə gətirdilər? Mənə! Ay probu bu. Ay, nə bilim,
forması filandan”. İlk baxışdan gülməli görünür, eləmi?
Amma sizi inandırım ki, hətta iki-üç diplomu olan, ali təhsilin iki-üç
pilləsini aşan qızların da əksəriyyəti bu axmaq rəqabətlə yaşayırlar.
Toydan sonra bədbəxt kişilərin bu qızıl hərislərindən canları
qurtarsaydı, nə vardı ki? Sonra belə şikayətlər gəlir: "Bu üzük lap nuh
əyyamından qalıb. İndi beləsini heç kim taxmır. Univermağa filan –filan
qızıllar gəlib. Filankəsin arvadı onlardan taxır. Keçən gecə filankəsin
toyunda gördüm. Mənə də necə yanmışlıq verirdi ölmüş?! ” Azərbaycanlı,
qızı beşikdə olanda onun qulağına pıçıldayır ki, böyüyəcəksən,
nişanlanacaqsan, nişanlın sənə çoxlu qızıl gətirəcək. Bax ha, çalış tez
böyü!
Çəpər diblərində, yol kənarlarında azərbaycanlının gözü daim qızıl
axtarır. Ay, birdən taparam. Qızılla bağlı çoxlu nağıllarımız var. Nağıl
qəhrəmanı bir gecə yatıb yuxuda görür ki, həyəti qazır, yerdən qızıl
dolu küp tapır. Səhər durub doğrudan da həyəti ələk-vələk eləyir, guya
küpü tapır da, birdən-birdən varlanır. Bizim folklorumuz doludur qızıla
həris əhvalatlarla. Gah hansısa əşya qəfildən qızıla çevrilir. Gah
hardansa bir ilan peyda olub nağıl qəhrəmanına qızıl daşıyır. "Kasıb
itinin adını qızıl qoyar ”, "Qız qızıla dönüb...” kimi atalar
sözlərimiz doludur. Və s. və ilaxır.
Bir müddət əvvəl ərimin yaxın qohumlarından birinin evində toy vardı.
Geyinib əvvəlcə qaynanamgilə gedəsi oldum. Ordan onlarla birgə
gedəcəkdim toy evinə. Sadə, paltarımın rənginə uyğun bijüteriyalar
taxmışdım. Qaynanam dəhşətlə az qala qışqırdı: "Ay qız bu nə
zir-zibildi, doldurubsan boynuna-boğazına. Məni biabır eləmək
istəyirsən? Çıxart onları” . Qaynanamı güclə sakitləşdirib başa saldım
ki, indi belə şeyləri taxmaq normaldı. Guya ki, əslində bütün şəhər daha
toylarda da bunlardan taxır, onun xəbəri yoxdur. Gözləmədiyim halda
qaynım söhbətə qarışdı: "Sevinc, sən onları taxıb o toya getsən, onda
gərək mən utandığımdan ora ayaq basmayam”.
Həmişə gülə-gülə deyirəm ki, nə vaxtsa Allah eləməmiş kimi hər hansı
şadlıq evinə oğrular basqın eləsələr, qadınların üstündən on-on beş
kiloqram qızıl yığıb çıxarlar. Daha nə bank, nə qızıl mağazası yarmağa
ehtiyac olmaz. Amma qulaqlarınızı çəkin ki, belə şey sizin başınıza
gəlməsin. İraq olsun, Bağdad olsun... amma sizdən uzaq olsun. Toyda
üstünə qızıl taxmamış qadın haqqında pıçıldaşırlar: "Görəsən, yazığın
başına nə gəlib? Ya əri türmədədir, ya da borca düşüb. Boynu-boğazı
lüm-lütdür”.
Azərbaycanlı tez-tez bu ifadəni işlədir: "Qızıl sərvətdir”. Ancaq
nədənsə heç düşünmür ki, axı, bu sərvətin alış qiyməti ilə satış qiyməti
fərqlidir. Dünən 1000 manata aldığın üzüyü bu gün 500 manata güclə
satırsan. Azərbaycanlıda banklara pul yatırmaq anlayışı yoxdu. O,
banklardansa öz yastığının altına etibar eləyir. Onun xəyalında da
nağıllardakı kimi daim yastığının altındakı qızılları qoruyan bir ilan
var.
Azərbaycan qadınının qızıla, parlaq daş-qaşlara hədsiz marağı
folklorumuzdan qaynaqlanır. O xoşlayır ki, Göyçək Fatma kimi geyindiyi
paltarın üstündə yarım kiloqram parıldayan, gözqamaşdıran daş olsun.
Hətta ayaqqabılarının da üstündə daş-qaş olmasını arzulayır. Bir dəfə
türk kanallarından birində Türkiyədə məhşur müğənni kimi tanınan Azəri
qızı Günelin qarderobunu göstərdilər. Bütün paltarları, əl çantaları,
ayaqqabıları parlaq daş-qaşlarla süslənmişdi. Hətta evindəki əşyalar,
mikrofonu da par-par yanan qaşlarla bəzənmişdi. Hər şey sayrışırdı,
göz qamaşdırırdı. Məxsusi fikir verdim ki, təkcə və təkcə Azəri qızı
Günel bu cür manyakcasına daş-qaş həvəskarıdır. Digər türk qadın
müğənnilərinin heç birinin qarderobunda belə şeylər tapmazsan. Əksinə
çox sadə, rəngarəng paltarlara, aksesuarlara üstünlük verirlər. Vallah,
utandım. Ürəyimdə dedim ki, Allah bilir, türklər də indi mən düşündüyümü
düşünürlər: "Bu azərilər necə də görməmişcəsinə daş-qaş
həvəsindədirlər?!” deyə.
Bəlkə də dünyanın heç bir yerində heç kimin ağlına gəlmir ki, gül
kimi, ağappaq, sağlam dişlərini yondursun, yerinə qızıl diş saldırsın.
Sonra da hır-hır hırıldayıb dişlərini reklam elətdirsin, öyünsün ki,
mənim ağzımın qızıl dişi filankəsinkindən çoxdur. Bu yaxınlarda
qohumlarımdan bir qadın rəhmətə getmişdi. Qızı dava salmışdı ki,
xəstəxanada tibb işçiləri qadının tamam qızıldan olan protez dişlərini
oğurlayıblar. Ölü qalmışdı bir yanda, hamı ölünün itən protez
dişlərinin hayında idi. Komediya!
İncəsənət universitetində bizimlə istedadlı, qəşəng bir qız oxuyurdu.
Televiziyaya böyük marağı vardı. Ən böyük arzusu teleaparıcı olmaq idi.
Neçə dəfə sınaqlara getmiş, hamısından da əla çıxmışdı. Amma heç bir
telekanal onu işə götürməmişdi ki, qabaq dişlərinin hamısı qızıldı,
efirdə pis görünəcək, hətta kamera üçün problem yaradacaq. Qız ailəsi
ilə mübarizə aparırdı ki, onun qızıl dişlərini çıxartsınlar,
yeniləsinlər, o, daha onları istəmir, ağappaq dişlərini qaytarmaq
istəyir. Ailəsi isə heç vəchlə razı olmurdu ki, bu dişləri sənə
rəhmətlik nənən bağışlayıb, ondan yadigardı. Onları söküb atsan, onun
ruhunu incidərsən, filan.
Dişlərini təzə-təzə "siçan aparmağa başlamış” qızım belə sual verir:
"Ana, mənim təzə dişlərim də nənəminkilər kimi qızıl olacaq?” "Qızıl
göz qaytarır” ifadəsi də çox yayğındır xalq arasında. Hələ beşikdəcə
uşağın bələyinə qızıl əşya taxırlar ki, ona dəyən bədnəzərləri
qaytarsın.
Nə isə... Mənim əziz oxucum, yəqin sənə də əyan oldu ki, Azərbaycan
qadını niyə qızıla hərisdir. Kıracın mahnısındakı "anamdan qalan üzüyə,
razısan, gəl mənimlə” sözlərini niyə eyninə almır. Çünki hələ beşikdəcə
nənəsi, anası onu əzizləyib deyir: "Balama qızıllar, brilyantlar
gətirəcəklər ”.
|
